دلیل استفاده از شیشه های رنگی در معماری ایرانی قدیم چه بوده؟

شیشه یکی از مهم‌ترین المان‌های طراحی داخلی ساختمان است. این جمله را نه برای دوره و زمانه کنونی بلکه برای زمان قدیم نیز می‌توانیم بیان کنیم. از دیرباز شیشه را برای استفاده در ساختمان انتخاب می‌کردند زیرا مزایایی دارد که شیشه را نسبت به سایر متریال‌های ساخت و ساز دارای ارجحیت می‌کند.

شیشه رنگی، نوع خاصی از شیشه‌ است که علاوه بر داشتن شفافیت بالای شیشه شفاف، روی رنگ و طرح منزل نیز تاثیر می‌گذارد. از شیشه رنگی نه تنها به عنوان یک متریال پوششی بلکه به عنوان یک عنصر آفریننده زیبایی استفاده می‌شود.

در این از وبسایت تترافرم مقاله، قصد داریم به بررسی دلیل استفاده از شیشه های رنگی در قدیم بپردازیم و ببینیم چرا شیشه رنگی یکی از المان‌ های مورد علاقه طراحان ایرانی به شمار می‌رود. اگر دلیل حضور پررنگ شیشه رنگی در ساختمان‌ های قدیمی برای شما هم علامت سوال است، پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

تاریخچه استفاده از شیشه های رنگی در قدیم

شیشه های رنگی در معماری سنتی ایران نقش پررنگی داشته‌ اند. گواه این مدعا را نه تنها در آثار صفویه و زندیه و بلکه در نمونه‌ هایی از هزاران سال پیش نیز می‌ توان مشاهده کرد. حفاری‌ها و تحقیقات تاریخ‌ نگاران نشان می‌دهد که اولین نمونه‌ های شیشه رنگی در ایران بیش از ۴ هزار سال عمر دارند! در حفاری‌ های انجام شده در منطقه چغازنبیل، نمونه‌ هایی از شیشه رنگی به چشم خورد که نشان می‌دهد ایرانیان تقریبا ۲ هزار سال پیش از میلاد مسیح به فناوری تولید شیشه رنگی دست یافته و از آن برای تولید اشیا یا پوشش دیوارها استفاده کرده‌اند.

با این وجود، بیشترین استفاده از شیشه رنگی به زمانی برمی‌گردد که اسلام وارد ایران شد. شیشه رنگی به بخش مهمی از معماری ایرانی – اسلامی تبدیل شد و حضور خود را در آثار مشهوری نظیر مساجد شیراز و اصفهان و چندین نمونه دیگر به نمایش گذاشت.

البته دلیل استفاده از شیشه های رنگی را نمی‌توان صرفا به اسلام مرتبط نمود زیرا بسیاری از کلیساهای تاریخی در ایران نیز از همین نوع شیشه برای دیزاین فضای خود استفاده کرده‌اند. به هر حال، با مطالعه تاریخ ایران می‌توان این نتیجه را دریافت که شیشه رنگی در معماری ایرانی یکی از مهم‌ترین عناصر است و تاثیر آن در تمام انواع ابنیه تاریخی نظیر مساجد، کلیساها و قلعه‌ها قابل مشاهده خواهد بود.

دلیل استفاده از شیشه های رنگی در قدیم

شیشه های رنگی در زمان قدیم به دلایل مختلفی مورد استفاده قرار می‌گرفت که برخی از آنها مشهود و منطقی هستند و برخی، شاید چندان با عقل جور در نیایند اما به هر حال، به دلیل وجود باورهای قدیمی، مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند. در ادامه، دلیل استفاده از شیشه های رنگی در قدیم را بیان می‌کنیم.

• زیبایی : مهم‌ترین تاثیر استفاده از شیشه رنگی در ساختمان، ظاهر زیبایی است که این نوع شیشه‌ها به فضا می‌بخشند. رنگ محیط و میزان نورگیری آن، از دیرباز تا به امروز معیارهای مهمی برای طراحی داخلی منازل هستند. استفاده از شیشه رنگی، علاوه بر انتقال نور طبیعی به داخل ساختمان، موجب ایجاد یک رنگ جذاب در محیط نیز می‌شود.

معماران ایرانی در گذشته از قطعه شیشه‌های رنگی کوچک برای یک پنجره استفاده می‌کردند تا در نتیجه این کار، یک نور چند رنگ زیبا و تماشایی در منزل ایجاد شود. نمونه این کار را می‌توان در مسجد نصیرالملک شیراز دانست که به یکی از جاذبه‌های گردشگری مشهور این شهر تبدیل شده است و شیشه‌های رنگی، عامل اصلی ایجاد این جذابیت هستند.

• مبارزه با حشرات : در زمان قدیم یک باور رایج وجود داشت که می‌گفت شیشه‌های رنگی با تولید نورهای رنگی می‌توانند حشرات را از محیط دور کنند. تاکنون هیچ مطالعه و تحقیقی روی این موضوع صورت نگرفته است اما به هر حال همین موضوع، انگیزه بسیاری از طراحان برای استفاده از شیشه رنگی در گذشته بوده است.
• مدیریت انرژی : دلیل استفاده از شیشه های رنگی در قدیم می‌تواند مدیریت انرژی هم باشد. از آنجا که شیشه شفاف نور را تمام و کمال از خود عبور می‌دهد، در فصل تابستان می‌تواند به گرمایش بیشتر محیط نیز منجر شود. استفاده از شیشه رنگی می‌تواند یک فیلتر رنگی جلوی نور به وجود آورد تا شدت پرتوها کاهش یافته و جلوی گرم شدن بیش از حد فضا گرفته شود.
• جلوگیری از آسیب دیدن بافت فرش‌ها : پرتوهای شدید و قدرتمند آفتاب می‌توانند با افزایش دمای بخشی از فرش و داغ شدن آن، منجر به آسیب دیدن فرش شوند. در صورت استفاده از شیشه شفاف، ممکن است نوعی اثر ذره‌بینی نیز به وجود بیاید و فرش دچار آتش سوزی شود! در چنین شرایطی، استفاده از شیشه رنگی و کاهش شدت پرتوها می‌تواند جلوی آسیب‌دیدگی فرش‌ها را بگیرد. همین موضوع، می‌تواند یک دلیل استفاده از شیشه های رنگی در قدیم باشد.

استفاده از شیشه رنگی در معماری مدرن

معماری مدرن نیز با آغوش باز از شیشه‌ های رنگی استقبال کرده است و کاربرد این نوع شیشه را امروزه نه تنها در معماری داخلی بلکه در طراحی نمای ساختمان نیز به کار گرفت. علاوه بر نما، امروزه انواع شیشه رنگی دیوارپوش نیز وجود دارد که با پوشش‌ دهی دیوارها، یک تم رنگی جذاب را به محیط تزریق می‌کند. معمولا برای دیوارها از شیشه لاکوبل استفاده می‌شود که درخشش بیشتری دارد و خوش‌ ظاهرتر از شیشه مات می‌باشد.

خرید شیشه رنگی را امروزه نه تنها محیط‌ های مسکونی و خانگی بلکه ادارات و محیط‌ های تجاری نیز در دستور کار قرار داده‌اند. شیشه رنگی مدرن می‌تواند یک فضای تجاری یا اداری را با هزینه کمتری، به یک استایل زیبا و مدرن برساند. استفاده از شیشه رنگی خصوصا برای شرکت‌ هایی که یک تم رنگی برای برند خود دارند، بیشتر دیده می‌شود. مثلا نمایندگی‌ های ایرانسل از شیشه‌ های زرد استفاده زیادی می‌کنند.

جمع‌ بندی

دلایل استفاده از شیشه های رنگی در قدیم، سوالی است که احتمالا تاکنون یک بار برای شما هم پیش آمده باشد. بازدید از اماکن مشهوری که از این نوع شیشه برای تزئین و پوشش پنجره‌ها و دربهای شیشه ای استفاده کرده‌اند، می‌تواند ریشه این پرسش باشد. در این مقاله، ۳ دلیل عمده که احتمالا انگیزه معماران قدیم برای استفاده از شیشه رنگی بوده‌اند را مورد بررسی قرار دادیم تا با دوراندیشی و هنر طراحان و هنرمندان نسل‌های قبل بیشتر و بهتر آشنا شویم.

استفاده از شیشه‌های رنگی امروزه نیز بسیار پرکاربرد است. فضاهای تجاری، اداری و مسکونی همه و همه از جمله مشتریان این نوع شیشه هستند. اگر شما هم قصد دارید در منزل خود تغییری ایجاد کنید و شیشه رنگی را برای اعمال این تغییر برگزیده‌اید، می‌توانید با کارشناسان تترافرم برای خرید شیشه رنگی ارتباط برقرار کنید.